Przeprowadzano liczne badania dotyczące zachorowalności na stwardnienie rozsiane. Otwiera to nowe drzwi specjalistom z tego zakresu, którzy pozyskują nową wiedzę na temat, jak leczyć i zapobiegać tej chorobie.
W ostatnio opublikowanych badaniach dotyczących stwardnienia rozsianego, wykazano wpływ różnych czynników środowiskowych – na rozwój tej choroby. Zostało to między innymi zilustrowane w formie wykresu kołowego, na którym graficznie przedstawiono pojedyncze czynniki przyczynowe. Okazało się, że tego typu model, może stanowić bardzo użyteczne narzędzie do poznania schematu powstawania choroby. Każdy z tych pojedynczych elementów, czyli określonego zjawiska lub zdarzenia, bezpośrednio ale w zróżnicowany sposób, oddziałuje na rozwój choroby. Oznacza to, że aby doszło do zachorowania, musi zespolić się kilka różnych czynników, których zakres i siła oddziaływania, będzie inna dla poszczególnych przypadków. Wykres więc może przedstawiać kilka różnych mechanizmów przyczynowych, które w efekcie doprowadzą do powstania tego samego schorzenia. Dotyczy to również stwardnienia rozsianego (SM), które w tym przypadku, może się rozwijać według kilku mechanizmów. Mogą być to np. czynniki A- związane z wysokim poziomem przeciwciał, czynnikiem B – związanym z promieniowaniem UVR, czynnikiem C – dotyczącym palenia papierosów, lub czynnikiem D – związanym z genotypem (HLA-DR15).
Umieszczenie wszystkich czynników na jednym diagramie, pozwoli na lepsze zrozumienie związków przyczynowych, co w efekcie doprowadzi do ograniczenia zachorowań, zarówno wśród większej ilości ludzi jak i w pojedynczych przypadkach. Należy jednak dodać, że w określonych grupach zachorowań, mogą wystąpić czynniki, które będą odgrywać istotną rolę w mechanizmach powstawania schorzenia, podczas gdy pozostałe będą brać mniejszy w nich udział. Dlatego zakłada się, że każda choroba, a w tym również SM powstaje w wyniku współwystępowania wielu czynników. Może to także tłumaczyć fakt, że w niektórych przypadkach dochodzi do zachorowania pomimo, że nie stwierdzono istotnego dla rozwoju choroby poziomu przeciwciał, lub obecności określonego genotypu. Dodatkowo, każdy z pojedynczych i zdefiniowanych czynników, nie musi oddziaływać w tym samym czasie. Stwierdzono, że szczególnie w SM, czynniki przyczynowe aktywują się, w różnych momentach życia jak np. ciąża, okres dojrzewania, lub wiek dorosły) Powstało więc pojęcie – wnioskowania przyczynowego, które zawiera niezbędne informacje o spójności i sile powiązań otrzymanych wyników z wielu badań. Jaki więc mogą mieć wpływ pojedyncze czynniki przyczynowe? Jednym z takich czynników, branych pod uwagę przy tworzeniu modelu sprawczego choroby – jest wirus (EBV), który jako jedyny wśród innych czynników, wykazuje formę zakaźną.
Jest on również najbardziej popartą dowodami przyczyną rozwoju stwardnienia rozsianego. W przypadku zakażenia tym wirusem w okresie dzieciństwa, występuje on w większości przypadków – bezobjawowo. Natomiast, jeżeli do zakażenia dochodzi w późniejszym wieku, może wystąpić tak zwana – gorączka gruczołowa. W przypadku prawidłowego układu odpornościowego, zakażenie wirusem będzie miało jednorazowy charakter, w odwrotnym przypadku może dojść do nawrotu choroby. W ciągu ostatniego dziesięciolecia znacznie powiększyła się liczba dowodów wskazujących na istotny związek zakażenia wirusem, a stwardnieniem rozsianym.
Są to głównie badania epidemiologiczne występowania SM, oraz serologiczne pokazujące reakcje immunologiczną organizmu na ten wirus. W najnowszych przeglądach dotyczących tego związku, przedstawiono wiele hipotez, opisujących jak pod wpływem EBV dochodzi do powstania choroby. Jednym z podstawowych następstw działania wirusa jest osłabienie układu immunologicznego, skierowanego przeciwko wirusowi, co w efekcie może prowadzić do uszkodzenia (OUN). Pomimo, że ta zależność jest poparta dowodami, to jednak trudno jest jednoznacznie ustalić, czy faktycznie wirus EBV – dociera do mózgu. Natomiast pewne jest, że wirus powoduje takie zaburzenia, które mają istotny wpływ na rozwój SM. Bardzo ciekawe badania przeprowadzono również w Australii, w których udowodniono, że na rozwój stwardnienia rozsianego ma wpływ szerokość geograficzna i ma to związek z ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe. Przedstawione dane wykazują, że niedostateczne dostarczenie do organizmu witaminy D, lub zbyt mała ekspozycja na słońce, może być elementem sprzyjającym dla rozwoju SM. W badaniach wykazano, że promieniowanie UV, stymuluje aktywność najważniejszych komórek układu immunologicznego, zatrzymując przy tym przemieszczanie się antygenów w kierunku węzłów chłonnych. Nie określono jednak, czy promieniowanie ultrafioletowe wpływa na układ odpornościowy, tylko poprzez obecność witaminy D, czy również istnieje inny czynnik wspierający ten mechanizm. Ogólnie mówiąc, jest to jednak bardzo ważny element wpływający na nasze zdrowie, w kontekście ryzyka wystąpienia stwardnienia rozsianego, jak i innych zaburzeń immunologicznych. Nie można również pominąć badań związanych z wpływem na rozwój choroby SM, a dotyczących palenia tytoniu. Również w tych badaniach wyniki są bardzo zgodne i jednoznaczne – zależność istnieje. Choć wpływ oszacowano na umiarkowany, to jednak wykazano, że ryzyko zachorowania rośnie wraz z długością palenia i ilością wypalonego tytoniu.
Biologiczne aspekty działania papierosów, nie są jednak do końca zbadane, ze względu na zbyt wiele zawartych w nich składników, które mają działanie prozapalne, toksyczne i rakotwórcze. Według ostatnich badań, tytoń podczas palenia zawiera ponad 4000 substancji chemicznych. Można byłoby krótko zamknąć temat szkodliwości i wpływu papierosów na rozwój stwardnienia rozsianego, właśnie ze względu na tak wielką obecność tych substancji. Jednak, w ujęciu ogólnym zostało udowodnione, że dym papierosowy działa prozapalnie i antyestrogenowo. Oznacza to powstawanie wolnych rodników, co z kolei doprowadza do degradacji tkanek, a nawet uszkodzenia DNA.
Badano również znaczenie innych czynników, mających wpływ na rozwój choroby, jednak te które zasługują na uwagę to przede wszystkim: stres, dieta i zawarte w niej tłuszcze, urazy, oraz różnego rodzaju zakażenia. Przeprowadzono wiele podobnych badań, jednak tylko te powyższe, dostarczyły istotnych dowodów na związek z zachorowaniem na SM. Naukowców bardzo intryguje również zagadnienie związane z większą zachorowalnością kobiet, niż mężczyzn. Przeprowadzone do tej pory badania, wskazują na zróżnicowany wpływ światła słonecznego na mężczyzn i kobiety oraz reakcję na działanie innych czynników środowiskowych – zależnych od miejsca zamieszkania. Podsumowując można stwierdzić, że etiologia stwardnienia rozsianego jest niezwykle skomplikowana. Wiele czynników ma istotne znaczenie w różnych okresach życia i wzajemnie na siebie oddziałując, doprowadzają do pojawienia się zaburzeń. Użycie modelu kołowego (Rothmana) sprawia, że zrozumienie przyczyn w jaki sposób czynniki wpływają na rozwój choroby – staje się dużo łatwiejszy. Jednak jest to tylko część równania, w którym wynik dotyczący interakcji zarówno czynników sprawczych jak i ochronnych, umożliwi zapobieganiu chorobie. Niestety metodologia badań jest wciąż niedopracowana, co dość mocno komplikuje uzyskanie wiarygodnych danych. Jednak przedstawione powyżej najnowsze wyniki badań, mogą wskazywać, że temat stwardnienia rozsianego ponownie został poruszony, a wiedza na ten temat może w przyszłości wpłynąć na ograniczenie ryzyka zachorowań.
